Yazdır

B/IV

QISSALAR'IN WASAT'I

Târih Bilgi'si ve Peygamber Qıssalar'ı:

Esâtiru'l-Ewwelin Konu'su:

Qasas

1.Târihî Okuyucular:

2.Edebî Okuyucular:

Qıssalar'ın Çeşitler'i:

Qıssalar'ın Fayda ve Amaçlar'ı:

Qıssalar'ın Tekrar'ı:

Tekrar'ın Sebebler'i:

Qıssalar Üzerine Çağdaş Litaratür:

Filistin

Mekke

Mısır

Qudus

Âdem

İdris

Nûh

Hûd

Sâlih

Lût

İbrâhim

İsmâil                         İshâq

Ya'qûb

Yûsuf

Şuayb

Mûsâ

Harun

Dâwud

Süleymân

Eyyûb

Yûnus

Elyesâ

Zü'l-Kifl

Zekeriyyâ

Yahyâ

İsâ

Ahmed/ Muhammed

Târih Bilgi'si ve Peygamber Qıssalar'ı:

Qur'ân'da Peygamberler'in Haberleri'ni, Halqlar'ın kendilerine karşı Tutumları'nı anlatan bir Dizi Âyet vardır. Bu Âyetler, bu Qıssalar'ı dinleyen Araplar'ın, onlara Yabancı olmadıklarını, yani onları bildiklerini, ya da en azından bir kısmını bildikleri İmaj'ı verecek bir Uslub'la İfâde etmişlerdir. Şu Âyetler gibi.

048     20/TâHâ        128,133

055     10/Yûnus      13-14

061/    37/Saffât       133-138

077     14/İbrâhim     44-45

081     22/el-Hacc    42-46

090     29/Ankebût   38

091/    30/er-Rûm     9

Esâtıru'l-Ewwelin Konusu:

Bir dizi Âyet'te, Araplar'ın Peygamber'in Çağrısı'nı ve Qur'ân'ın Uyarıları'nı, Öncekiler'in Masallar'ı diyerek reddettiklerini anlatır.

045     25/el-Furqân            5

053     28/el-Qasas 48

060     06/el-En'âm  25

090     22/Enbiyâ     5

08/el-Enfal    31

Yusuf Qıssa'sı Âyetler'in Girişi'nde yer alan bir Âyet'in Metni şöyledir: "Yûsuf ve Kardeşleri'nde Soranlar'a İbretler vardır" Yine Zü'l-Qarneyn Qıssa'sı Peygamber'e yöneltilen bir Soru üzerine iner. (18/el-Kehf 22).

Bu Nasslar, önceki Toplumlar'ın ve Peygamberler'in Haberleri'ni içeren  Âyetler'in kendilerine okunduğu Kimseler'in bu Haberler'i Ana Hatları'yla ya da Detayları'na varıncaya kadar bildikleri İmajı'nı vermektedir. Hatta onlar daha da ileri giderek, Peygamber'in onları başkalarından aktardığını, Sabah Akşam onları alarak Açığa vurduğu ve kendilerine okuduğunu demeye getirmiştir. "Onun dediklerini biliyoruz, eğer dilersek biz de onun gibisini söyleriz, çünkü bu Öncekiler'in Qıssalar'ı ve bilinen  Hikâyeler'dir" diye İftira etmişlerdir.

Tefsir Kitaplar'ı, Qur'ân Qıssaları'yla ilgili olarak Râwiler'den, Haber Âlimleri'nden, Arap ve Yahudi Asıllı Müslüman Sahâbe'den Riwâyet edilen Açıklamalar, Şerhler içerir. Bu Haberler ve Qıssalar Arap Çevreler'de bilinen Şeyler'di Bunların hepsi İslâm'dan sonra uydurulduğu söylenemez.

Qıssalar'ın Uslubu'ndan, Tekrar edilişinin Hikmeti'nden, Çeşitliliği'nden ve Siyâkı'ndan da anlaşılacağı gibi İbret, Öğüt, Temsil ve Hatırlatma için Wârig oldu. Bu ise ancak Dinleyiciler'in bildiği ve Qabul ettiği Şeyler'le ilgili olduğunda daha Tesirli ve Görüşler üzerinde daha Etkili olabilir.  11/Hûd 49 da'ki Nuh Qıssası'ndan sonra "Bunlar sana wahyettiğimiz Gayb Haberleri'ndendir. Bundan önce ne sen, ne de Toplum'un bunu bilmiyordu" 12/Yûsuf 102 de Qıssa'dan sonra "Bunlar sana wahyettiğimiz Gayb Haberleri'dir. Onlar Tuzak kurarken İşleri'ni birleştirdiklerinde sen onların yanında değildin" Âl-i İmrân 44 de de "Bunlar sana wahyettiğimiz Gayb Haberleri'dir. Hangilerinin Meryem'e Kefil olacağı Konusu'nda Qalemleri'ni attıkları zaman sen onların yanında değildin. Onlar birbiriyle Hasmane boğuşurken sen onların yanında değildin" denir.

11/Hûd 49 Qıssa'yı Temel'den ve Konu olarak bilmediklerinden çok, Uslub'la, Detaylar'la, Genelliği'yle ilgili başka Amaçlar taşıdığı kesin'dir.  Özellikle de Nûh ve Yûsuf Qıssalar'ı Tewrat'ta da Detaylı olarak kaydedilen Qıssalar'dandır. Tewrat'ın anlattılarıyla Qur'ân'da yer alanlar arasında Büyük bir Yakınlık vardır. Kitaplılar'ın o zamanlar bunları bilmedikleri hatta Araplar'ın ya da onlarla sıkı ilişki içinde bulunan bazılarının bunu bilmediklerini söylemek İmkansız'dır.

1-Peygamber'in Arap Çevresi'ndeki Âhali'nin, Târihsel Bilgiler'den ve Haberler'den bir Pay Sâhib'i oldukları Kesin'dir.

2-Onların bu Konu'daki Bilgileri'nin, Qur'ân'da Ana Hatları'yla ya da Detaylı olarak İşâret edilen Olaylar'la Sınırlı olması Ma'qul olmaz. Zira Qur'ân'da Yer alan Şeyler Tenzil Hikmet'in Öğüt ve Hatırlatma için wahyedilmesini gerektirdiği Şeyler'dir. Sahâbe Bilginleri'nin, Haberciler'in ve Râwiler'in naqlettiği, Müfessirler'in de Qıssalar için birer Şerh olarak alıp yazdıkları Şeyler'in çoğu de bu türden Bilgiler'dir. Çünkü bunların hepsinin, İslâm'dan sonra uydurulmuş olamaz. Bu haberler'in Olayları'yla ilgili Eleştiri ve Çekimser kalıştan kaçınacağız.

3-Bu Bilgiler'in ve Târihsel Haberler'in 2 Kaynağı vardı:

1.Yer, Kaynak ve Riwâyet olarak Araplar'a aittir. Âd, Semûd, Sebe, Medyen ve Luqman Qıssalar'ı gibi. Bu meyanda kaydedilebilecek Qıssalar'dan biri de İbrâhim'in Qıssaları'dır. Bunlara Tewrat'ta herhangi bir İşaret yoktur. Yalnız Araplar'ın Gelenekleri'yle ilişkili'dir. Zürriyeti'ni Beytu'l-Haram Bölgesi'ne yerleştirmesi, İsmâil ve Ka'be'nin Bina edişi, Hacc Gelenekleri'ni belirlemesi ve ona Çağrı'da bulunması, onların Putları'yla ilgili olarak Qawni'ne karşı Tutum'u, Ateş'e atılışı, ondan Sağlam olarak Kurtuluş'u vs. gibi.

2.Dış Kaynaklı'dır. Bunlar da Yabancı Azınlıklar, onların Kitaplar'ı, Araplar'ın Komşu Ülkeler'e Seferler'i ve oraların Âhâlisi'yle İlişkiler'de bulunmaları Yolu'yla onlara geçmiştir. Tewrat'ın, Yahudiler'in ve Hristiyanlar'ın Dini ve Dini olmayan Qıssalar'ı, Zu'l-Qarneyn, Rüstem, isfendiyâr vs. Kıssalar'ı gibi. Bunların bir kısmı Qur'ân'da zikredilmiş bir kısmı ise zikredilmemiştir. Çünkü Peygamber Çevresi'ndeki Araplar, Arap Kökenli ya da Araplar'ın Gelenekleri'yle ilgili Qıssalar'ı Nesil'den Nesil'e devralıyorlardı. Peygamber'in Gönderilişi'nden önce onlar bunları ve 2. Kaynak'tan gelenleri Gece Sohbetler'i ve Hikâye Meclisleri'nde birbirlerine aktarma ve bu Hikâyeler üzerinde Tartışma Sureti'yle öğreniyorlardı.

İ.D. bunun da ötesine giderek Qur'ân'dan aldığı İlham'la der ki: Araplar'ın katında Kitaplar'ın, Sâhifeler'in ve Deriler'in, Peygamberlik'ten önceki Dönem'le İlgili olarak Arapça olan ve Arapça olmayan Târihsel Haberler, Qıssalar ve Bilgiler'le doldurulduğunu, onların Dil'den Dil'e dolaşması, Gönül'den Gönül'e akmasıyla yetinilmediği Kesin'dir. Bunlarla İlgili hiç bir Şey bize ulaşmamış bile olsa Durum değişmez. Bunu, Peygamber'in onlara her Qur'ân Okuyuşu'nda onların "Öncekiler'in Masallar'ı" İfâdesi'ni Tekrar etmesinden çıkarıyoruz.

Bu İfâde ve Kavram Öncekiler'in Hikâyeler'i için kullanılıyorsa da onun önceki Yazılı Yetimler için de kullanıldığını zannediyoruz. Bu Kavram'ın önceki Eski Toplumlar'ın Hikâyeler'i ya da Asılsız, Hurâfe Şeyler için kullanılması daha sonra olmuştur. Özellikle Esâtir Kavramı'nın Sa-ta-ra Kavramı'ndan geldiğini ve Sa-ta-ra'nın da yazmak Anlamı'na geldiğini düşündüğümüzde Mesel'e daha da netleşir. Qur'ân bu Kavram'ı, daha önce 52/et-Tûr 1-3, 68/el-Qalem 1-2 de de kullandı. Zannediyorum az önce naqlettiğimiz 25/el-Furqân 5 de burada belirtmeye çalıştığımız Nokta'nın doğru olduğuna Güçlü bir Delil'dir. O da Kâfirler'in, Peygamber'in önceki İnsanlar'ın Esâtiri'ni yazdığını, ezberlediğini, sonra da kendilerine okuduğunu söylediklerini Hikâye etmektedir. Bu da Haberler'i ve Qıssalar'ı yazmanın Araplar'da bilinmeyen bir Şey olmadığını ve bunlardan bir kısmının Yazılı olduğunu ve Kâfirler'in Peygamber haqqındaki Düşünceleri'ne Malzeme hazırladığını İlham etmektedir.

ibnu Hişam 2 Haber kaydeder.

1.Nadr ibnu Haris Dâwet Meclisleri'nde Peygamber'i izleyip İnsanlar'a Rüstem ve İsfendiyar'ın Haberleri'ni Hikaye eder: "Allâh'a Yemin olsun ki, O'nun Sözler'i benim Sözlerim'den daha Güzel değildir. Onun Sözler'i öncekilerin Esâtiri'nden başkası değildir. O da benim derlediğim gibi onları derleyip yazmış" der.

2.Süweyd ibnu Samit'in Hac Mevsimi'nde Peygamber'le karşılaştığı, Peygamber'in O'nu İslâm'a çağırdığı, O'nun da "Herhalde, bu Kağıt'taki Şeyler'e çağırıyorsun deyip Luqman Sayfası'nı çıkardığı ve Peygamber'e gösterdiği" haberidir.

Qasas:

Qur'ân Hz.Peygamber'e Hikâye ettiği bir çok Târihî ya da Darb-ı Mesel Öykü için Qasas Kelimesi'ni kullanır. Bu Târihsel Olaylar'ın bir çoğu'nun Tewrat'ta da anlatıldığını biliyoruz. Bu nedenle Tefsir Kitapları'na Tewrat ya da Yahudi Kültürü'nden İqtibas'la giren Alıntılar [1] Qur'ân İlimleri'nde 'İsrâiliyat' Başlığı altında incelenmiştir. Qıssa adını taşıyan Enbiyâ ile ilgili bir çok Klasik Müstakil Eser'de yine İsrailiyât'ın Konu'su içinde incelenmeli. Modern Zamanlar'da Bilimsel Tefsir'in Qıssalar'la İlgili Bölümü'nde Qur'ân Qıssaları'na Arkeolojik Veriler Işığı'nda yaklaşılmakta, onun Târihiliği, Kitab-ı Muqaddes'in Tahrib'i Konu'su işlenmektedir. Bucaille'nin Çalışması'nda olduğu gibi. Bu Konu'nun Bilimler Tasnifimiz'de Riwâyet İlimler'i II içinde yer alması gerektiğini düşünüyoruz. Mamafih Qur'ân'da yer alan yeni Qıssalar'a da bu Yöntem'in uyarlanması onu Qur'ân Qıssalar'ın bir Konu'su yapmamızı gerektiriyor.

es-Suyûtî'nin Ünlü Eseri'nde Qıssalar Başlığı'nda bir İlim yer almaz. Bir çok Çağdaş Eser'de de Durum böyle. Konu'yu Qur'an İlimleri'ne Dâhil eden Metodistler'i ise 2 Gurub'a ayırabiliriz:

1.Târihî Okuyucular:

25/el-Furqan 4-6 Âyet'i , 18/el-Kehf 13 Âyet'i Qıssalar'ın Târih'i bir Gerçekliği olduğunu vurgular.

‚İsrâiliyât dışında kimi Yazarlar Tefsirleri'nde Bilimsel Anlam'da Qıssalar'a yer verdiler' der Celal Kırca.[2] es-Sa'lebî'nin el-Arâis diye bilinen Qısâsu'l-Enbiyâ'sı, Wânî Mehmet Efendi'nin 'Arâisu'l-Qur'ân'ı, Ahmet Cad el-Mewlâ, Abdu'l-Fadl İbrâhim, Muhammed el-Becewî ve es-Seyyid Şahata Tarafı'ndan yazılan Qasâsu'l-Qur'ân, Mahmud Zehrâ'nın Qasâsu'l-Qur'ân'ı, Abdu'l-Wahab en-Neccâr'ın Qasâsu'l-Enbiyâ'sı[3] ,Mehmet Solmaz ve İ.Lütfi Çakan'ın Qur'ân-ı Kerim'e Göre Peygamberler Kitaplar'ı sayılabilir.

2.Edebî Okuyucular:

Muhammed Ahmed Halefullâh'ın el-Fennu'l-Qasâsi fi'l-Qur'ân Eser'i. Eser Doktora Tez'i olarak hazırlandı.

Qıssalar kimi Yazarlar'ca Çocuk Eğitimi'nde Pedagojik amaç'la değerlendirilmektedir.

Biz Konu'yu 4 Temel Wasat'tan biri olarak ele  almayı Tercih ettik.

Qıssalar'ın Tahkiye edilişinde Yûsuf Qıssa'sı dışında Hikâye Disiplin'i bulunmaz. Aslında Qur'ân baştan sona Rasûl'un bir Siyeri'dir, Nuzul Sırası'na göre dizilmemiş oluşu onu bile bir Târih biçiminde okumamıza İzin vermiyor.

Qıssalar içinde Rasûl'un Nübüwwet'i, onunla gelen Gaybi İtikat Konu'su işlenir. Ahlâqî Dersler verilir. Örnek ve ibretler yer alır. Âdem'in 2 Oğlu'nda 2 ayrı Tip'in Psikoloji'si ele alınır. Ya'qub Qıssası'nda Kardeşler'in yanında Baba ile olan İlişki Biçimler'i, Kıskançlık ele alınır.

'Bazen kişi kendi Hayal Gücü'ne dayanarak Muhayyilesi'nde bazı Târihî Kahramanlar üretir ve yaşanmış gibi Etrafı'nda Olaylar örer. Hikâye ve Roman böyledir. Modern Arapça'da Uqsuse deniyor. Qıssa hem Hikâye hem Roman için kullanılabiliyor.[4] Geçmiş'i Konu eden bu Anlatımlar'ın bir Kısmı gelişi güzel'dir, Sanat Değer'i yoktur. Bir kısmı ise ,Büyük bir Titizlik'le, Olaylar tablolaştırılarak, Olay'da Rol alan Unsurlar'a Değişik Hayat Biçimleri verilerek Yüksek Edebî bir Değer'e Hâiz olacak şekil'de anlatılmıştır.

Qur'ân'da olağanüstü Yüksek Edebî  Değerler'i olan Qıssalar bolca yer alır. Ne var ki, bu Qıssalar'ın Sâhip olduğu Edebî Üstünlükler, içerdikleri Pedagojik, Psikolojik ve Sosyolojik Yönler hiç anlatılmadı. es-Suyûtî Qıssâsu'l-Qur'ân diye bir Bölüm bile açmadı. Sadece Qısas-ı Enbiyâ Ad'ı altında bazı Âlimler tarafından yarı Efsanewî bir Şekil'de Qur'ân Qıssalar'ı Qalem'e alındı. Qur'ân Qıssaları'nı Teknik yön'den ele alarak Edebî Ölçüler'le değerlendiren ve Qıssa'nın Psikolojik, Pedagojik ve Sosyolojik Yönleri'ni kaydeden Çalışmalar yenidir. el-Cezâirî, ez-Zerkânî ve Subhi es-Salih bile Qıssâsu'l-Qur'ân Konusu'nu işlemez.

Çağdaşlar arasında Qur'ân qıssaları'nın teknik yönleri'ne en derli toplu ve sistemli bir şekil'de dikkat çeken Seyyid qutub'dur. et-Taswiru'l-Fenniyu fi'l-Qur'ân Eseri'yle bu Konu'yu kısmen temellendirerek yeni ve ciddi bir Çığır açtı. Bazı Çağdaş Yazarlar ise bu Konu'da Aşırı gittiler. Dr.Muhammed Ahmed Halefullah Mısır Üniversiteleri'nin birinde Doktora Tezi olarak sunduğu Çalışması'nda Qıssalar'ın Târihî olmadığını savundu.

Qutub'un Tefsiri'nde ve et-Taswir'deki yeni Yaklaşımlar'ı, Dr.Adnan Zurzur'un Qur'ân İlimler'i Sahası'ndaki Eseri'nde Qur'ân Qıssaları'yla ilgili Edebî ve Teknik, uzun İzahlar'ı; Qur'ân Qıssaları'nın yeni bir Ulûmu'l-Qur'ân Dal'ı olmasını gerektirecek Materyal ve Alt Yapı'yı kapsar. [5]

Qur'ân Qıssaları'nın Çeşitler'i:

1.Peygamber Qıssalar'ı: Bu tür Qıssalar'da Peygamberler'in Dâwet'i, Mücâdele'si, Mucizeler'i, Kâfirler'in buna karşı olan Tavrı ve Kötü Sonuçlar'ı anlatılır.

2.Peygamberliği Şüpheli olanlar: Hıdır, Zü'l-Qarneyn ve Luqman gibi Zatlar'ın Qıssalar'ı. Bu Kişiler'in İlginç Tavırlar'ı, İcraatlar'ı ve Öğütler'i yer alır.

3.Ashâb-ı Kehf, Ashâb-ı Uhdud ve Ashâbu'l-Cenne gibi Topluluklar'ın Qıssalar'ı. O Topluluklar'ın Mücâdele'si, Kayda değer Davranışlar'ı ve karşılaştıkları Sonuçlar anlatılır.

el-Kattan ve eş-Şehhate Qur'ân'da Hz.Peygamber'in Savaşları'yla ilgili geçen kısmı da Qıssa Kapsamı'na sokarlar. Bunlar Asr-ı Saadet'e göre değil bize göre Qıssa'dır.

Qıssalar'ın Fayda ve Amaçlar'ı:

1.'Dâwet'in İlke ve Esasları'nı belirlemek' der el-Kattan

2.'Din'in Bütünü'nün Nûh'dan Peygamberimiz'e kadar Allâh'tan geldiğini ispatlamak' der eş-Şehhata, et-Taswir'de Qutup. Örneğin 21/el-Enbiyâ 48-92.

3.'Peygamberler'in Dâwet Metodları'nın aynı olduğunu ve Küfür Milleti'nin bu Dâwetler'e verdikleri Karşılığın Eşit olduğunu açıklamak' der eş-Şehhate, et-Taswir'de Qutup. 11/Hûd 25-100 de olduğu gibi.

4.'Sonuç itibariyle Allâh'ın Dostları'na Yardım ettiğini ve Düşmanları'nı da kahrettiğini açıklamak' der eş-Şehhate. Bu sayede Peygamber ve Sahâbe'si bir yandan Teselli; öte yandan da Moral bulmuş oluyorlardı' der eş-Şehhate, el-Kattan. 73-78. 29/el-Ankebût 14-40 Qıssalar'ı gibi.[6]

5.'Peygamber'in Geçmiş Milletler'le ilgili verdiği Bilgiler'de Nübüwwet'i ispatlamak' der Qutup age, el-Kettan, eş-Şehhate. ‚Çünkü Peygamber Okuma- Yazma bilmiyordu, kimseden de Bilgi almadığı ve Ehl-i Kitap'tan kimseyle Beraberliği'nin olmadığı biliniyordu' der el-Kattan.

6.'Ehl-i Kitab'ı Geçmiş Peygamberler'le ilgili Qıssalar Konusu'nda susturmak' der el-Kattan.

7.'Qıssalar'ın Edebi bir şekilde işlenişi ile Muhâtablar'ı daha fazla etlikeyebilmek' der el-Kattan.

8.'Qıssalar'ın İhtiwa ettiği Ders ve İbretler'le Muhâtaplar'ı eğitmek' der Said Şimşek, (1993.s.101-110). Bu sayede de Muhâtab'ın Allâh Korku'su ve Azab Endişe'si artar. Böylece Amel Noktası'nda Müslüman'ın daha Disiplinli olması sağlanır. Son 4 Husus Qur'ân'ın Tüm Qıssaları'nın Ortak Hedefi'dir.

9.'Son Wahy ile İbrâhim'in Hanif Din'i ve Benu İsrâil'in Din'i arasındaki Benzerlik İlişkisi'nin Güçlü olduğunu ispatlamak' der Qutup age. de. Özellikle İbrâhim, Mûsâ ve İsâ'nın Qıssaları'nda buna Tekrar'la İşâret var.

Qıssalar'ın bunlardan başka da Âdem'in Yaratılış'ı gibi bazı Olağanüstü Şeyler'e Allâh'ın güçyetirdiğini, İyiliğin ve Güzelliğin, Fitne'nin ve Kötülüğün Sonucu'nu ve Allâh'ın Peygamberleri'ne olan Nimetleri'ni açıklamak gibi Qur'ân Qıssaları'nın birçok Amac'ı var. Bak: Qutub, el-Kattan, eş-Şehhata.

Qıssalar'ın Tekrar'ı:

Qur'ân'daki Tekrar'ın Büyük kısm'ı Qıssalar'dadır. Münkir Okurlar'ın İtirazları'na Mü'min Okurlar Farqlı Cewaplar verdiler. Tekrarlama Olay'ı Evren'de bir çok Olay'da görülür. İnsan'ın Hayat boyunca Tekrar'la Yemek yemesinden, Su içmesinden ve Teneffüs etmesinden, Güneş'in Sürekli Doğuşuna kadar. Konuşma'nın Nesir ve Şiiri'nde de tekrar, bir Prensip olarak vardır. Tekrar'ın Psikolojik Etki'si de vardır. Böylece Kişi'nin Benliği'ne işler der Nakra,[7]

Tekrar'ın Sebebler'i:

Qur'ân'da özellikle  Muhâtab'a Mal olması istenen Hususlar'da Tekrar'a çokca başvuruldu.

a.Qur'ân'ın her Qıssası'nın geçtiği yer'de Siyak ve Sibak Nedeni'yle Qıssa'nın bir Bölümü'nü anlatmayı gerektiren Pedagojik, Psikolojik ve Sosyolojik Nedenler vardır.

b.Qıssalar'da Peygamberler'in Mücâdele'si, Kararlılıklar'ı, Kâfirler'in buna karşı İnatlar'ı tekrar tekrar Dil'e getirilmekle Mü'min'in Benliği'ne daha Ziyâde işlenmiş olur. Bu sayede de Taqwa ve Sâlih Amel'e sarılmanın Psikolojik Faktörler'i daha fazla sağlanır der et-Tihâmi Nakra. [8]

c.Qur'ân'da anlatılmak istenen Hususlar'ın değişik İfadeler'le ve özellikle Sanat Değer'i olan Farqlı Anlatımlar'la Dil'e getirilmesi Qur'ân İcazı'nın büyük Göstergeleri'nden biridir der Nakra.

Qur'ân Qıssalar'ı Psikolojik, Pedagojik, Sosyolojik ve Antropolojik yön'den değerlendirebilen birçok Ciddi ve Önemli Bilgiler içermektedir. Bunun için günümüz'de bu Alan'a İlgi arttı. Kimileri Klasik tarz'da Qıssalar'ı izlerken kimi yeni İlimler Işığı'nda Olay'a yaklaşıyorlar.

Qur'ân Qıssalar'ı Üzerine Çağdaş Litaratür:

?- el-Qasâsu'l-Qur'âni mine'l-Âlemi'l-Manzurî ve Gayri'l-Manzur, Müessesetü Dari'l-Asale, 1984

ABAZA, Servet, es-Serdu'l-Qasâsiyyu fi'l-Qur'âni'l-Kerim, Kahire

ABDİ RAABİH, es-Seyyid Abdulhafız, Buhusun fi Qasasi'l-Qur'an, Beyrut, 1972

ABDURRAUF, Taha, Qısâsun mine'l-Qur'ân, el-Kahire 1989

AHMED, Mûsâ Sakim, Qasâsu'l-Qur'âni fi Muwâceheti Edebi'r-Riwâyeti we'l-Mesrah, Beyrut

ALİ, Abdu'-Hâlık Ali, Qıssetu Nûh kema Sawwaraha el-Qur'ânu'l-Kerim, el-Kahire, 1983

BERAWî, Raşıd, el-Qasâsu'l-Qur'âni Tefsirun İçtimâî, Kahire, 1978

BİLÂDÎ,Atık ibn Gays, Ahbâru'l-Ümemi'l-Mubadeti fi'l-Qur'ân, Mekke, 1990

CADE'L-MEWLA, Muhammed Ahmed; İbrâhim, Muhammed Ebu'l-Becâwi, Fadl-Ali Muhammed-Şehhate, es-Seyyid, Qıssâsu'l-Qur'ân, el-Kahire, 1984

CEMAL,Ahmed Muhammed, el-Qasâsu'r-Ramzi fi'l-Qur'ân,

CEZÂİRÎ, es-Seyyid Nimetullâh,en-Nûri'l-Mubin fi Qasâsi'l-Enbiyâi we'l-Murselin, Beyrut 1978

DEYLEMÎ, Abdu'l-Wehhab ibnu Lutf, Mealimu'd-Da'we fi Qasâsı'l-Qur'âni'l-Kerim, Cidde, 1986

FAKİ, Muhammed, Qısâsu'l-Enbiyâ Ehdasuha we İ'beruha, el-Kahire, 1979

FİKRİ, Ali, Ahsenu'l-Qısâsi, min Qısâsi'l-Enbiyâ, Beyrut 1990

HALEFULLÂH, Muhammed Ahmed, el-Fennu'l-Qıssâsiye fi'l-Qur'ân, Kahire,1972,[9]

HASAN MUHAMMED, Kâmil, el-Qur'ânu ve'l-Qıssâtu'l-Hadise, Beyrut, 1970

HATIB, Abdulkerim, el-Qasâsu'l-Qur'âniyyu fi Mantuqihi we Mefhumihi mea't-Tatbiki li Qısseti Âdem we Yûsuf, Beyrut, 1990

HIDIR, Abdulhalim, Mefâhimu Coğrafiyetun fi'l-Qasâsi'l-Qur'ânî,

ŞAKİR, Kemal Mustafa, Ahsenu'l-Qısâsi Qısâsi'l-Enbiyâ, 1992

MACZUB, Muhammed, Qısâsun we İber Nazaratun Tahliliyye fi'l-Qıssâtı'l-Qur'âniyye, ed-Daru's-Duudiyye

MAHMUD, es-Seyyid Hasan Mustafa, ReWâiu'l-İ'caz fi'l-Qasâsi'l-Qur'âni, İskenderiye,

MAHMUD, es-Seyyid Hasan Mustafa, el-I'cazu'l-Lugawiyy fi'l-Qıssâti'l-Qur'âniyye, İskenderiye 1981

MEHRAN, Muhammed Beyyumi, Dirâsatun Tarihiyyetun mine'l-Qur'âni'l-Kerim, 1988 2. Bas. Beyrut, Dâru'n-Nahya yay.[10]

MUQALLİD, Taha Abdu'l-Fettah, el-Qasâsu'l-Qur'âni beyne'l-Müfessirin we'l-Qıssâsu Qadimen ve Hadisen, Daru't-Teawun

NECCAR, Abdu'l-Wehhab, Qısâsu'l-Enbiyâ, Kahire

NECCAR, Muhammed et-Tayyıb, Târihu'l-Enbiyâi fi Dawi'l-Qur'âni we's-Sunne, Riyad, 1983

ÖMERİ, Ahme Cemal, ed-Dirâsetun fi't-Tefsiri'l-Mewdui li Qıssesi'l-Qur'ân, el-Kahire, 1991

ŞAL, Cabir, Qasâsu'n-Nisâ fi'l-Qur'âni'l-Kerim, Beyrut, 1985

ŞARKAWÎ, Mahmud, el-Enbiyâu fi'l-Qur'âni'l-Kerim, Kahire, 1970

ŞEDİD, Muhammed, Menhecu'l-Qıssa fi'l-Qur'ân, Suudi Arabistan, 1984

ŞENGÜL, İdris, Qur'ân Qıssalar'ı Üzerine, İzmir, 1994

TABBARA, Afif Abdu'l-Fettah, Ma'al Enbiyâ fi'l-Qur'âni'l-Kerim, Mısır, 1968

ZALAT,Mahmud el-Kasabi, Qadâya't-Tekrâri fi'l-Qasasi'l-Qur'âni, Daru'l-Ensar, 1978

ZEHRAN, Mahmud, Qısasun mine'l-Qur'ân, Mısır, 1956

ZUHEYR, İmad, el-Qasasu'l-Qur'âni beyne'l-Abâi ve'l-Ebnâi ,

ez-ZUHEYLİ, Wehbe, el-Qıssâtu'l-Qur'âniyye Hifâyetun we Beyânun, 1992, Beyrut.[11]

Âdem

Âdem'e Secde

039     15/el-Hicr      28-30

041     38/Sâd           71-73

042     07/el-A'raf     11

074     18/el-Kehf     50

02/el-Baqara 30-34

İdris

041     38/Sâd

047     19/Meryem    56

Nûh

040     54/el-Qamer              9-16                Nûh Tufan'ı

055     10/Yûnus                  71-72             "          "

056     11/Hûd                      25-48             "          "

080     23/el-Mü'minûn       23-28             "          "

Hûd[12]

010     89/el-Fecr                  6-8                  Âd ve Hud

040     54/el-Qamer              18-20             "

042     07/el-A'raf                 65-72             "

051     26/eş-Şuâra              121-134         "

056     11/Hûd                      50-60             "

067     41/el-Fussilet           15                  "

071     46/el-Ahkaf               21-26             "

Sâlih[13]

010     89/el-Fecr      9                     Hicr ve Salih

040     54/el-Qamer  23-31             "          "

042     07/el-A'raf     72-78             "          "

051     26/eş-Şuâra  141-152         "         "

052     27/en-Neml   45-52             "          "

056     11/Hud          60-68             "          "

059     15/el-Hicr      80-83             "          ''

Lût[14]

040     54/el-Qamer  33-40             Lût

042     07/el-A'raf     80-83             "

051     26/eş-Şuâra 160-175         "

056     11/Hûd          77-83             "

061     37/es-Saffat  133-138         "

İbrâhim[15]

047     19/Meryem    41-50              Oğlu'nu Feda edişi

051     26/eş-Şuâra  70-104           İbrâhim

056     10/Hûd          69-76             Rüya'sı

060     06/el-En'âm  74-78              Filistin'e Geçmesi

061     37/es-Saffât  83-113           İbrâhim

078     21/el-Enbiyâ 51-73             İbrâhim

091     29/el-Ankebût 16-24           İbrâhim

02/el-Baqara  258-260       Nemrut'la İbrâhim'in Tartışma'sı

İsmâil

047     19/Meryem    54-55

İshaq

041     38/Sa'd

047     19/Meryem    49-50

Ya'qûb

047     19/Meryem    49-50

02/el-Baqara

Yûsuf[16]

057     12/Yûsuf       4-101             Yûsuf

Şuayb[17]

042     07/el-A'raf     85-91              Medyen ve Şuayb

051     26/eş-Şuâra  176-190         "          "

056     11/Hûd          84-95             "          "

Mûsâ[18]

041     38/Sad           17-20,26, 31-29       Mûsâ

042     07/el-A'raf130-133,164-196 , 138-139, 142-145, 148   Mûsâ

048     20/TâHâ        57-70, 76-77   Mûsâ

051     26/eş-Şuâra  10-68             Mûsâ

052     27/el-Neml    15-44             Mûsâ

053     28/el-Qassas 3-6, 7-40       Mûsâ

054     17/el-İsra       4-7                  Mûsâ

063     34/Sebe'        10-14             Mûsâ

078     21/el-Enbiyâ             78-82             Mûsâ

02/el-Baqara 246-251        Mûsâ

05/el-Mâide   20-26             Mûsâ

Hârun

047     19/Meryem    53

Dâwud[19]

041     38/Sa'd          17-29             Dâwud

Süleymân

052     27/en-Neml   16-44             Süleymân ve Sebe Melike'si[20]

063     34/Sebe         15-19 [21]

Eyyûb[22]

041     38/Sad           41-44             Eyyub

078     21/el-Enbiyâ 83-84             Eyyub

Yûnus[23]

002     68/el-Qalem  48-50             Yûnus

061     37/es-Saffât  139-148         Yûnus

Elyesa

041     38/Sad           48

Zülkifl

041     38/Sad           48

Zekeriyya[24]

047     19/Meryem    1-15                Zekeriyya

Yahyâ

047     19/Meryem    1-15                Yahyâ

İsâ

047     19/Meryem    1-40                İsâ ve Çağdaşlar'ı

064     43/ez-Zuhruf            57-65             "          "

03/Âl-i İmrân 32-62             "          "

04/en-Nisâ    156-159         "          "

05/el-Mâide   109-118         "          "

61/es-Saff     6                     "          "

Diğer Qıssalar

037     50/Qaf            14                   Yemen Krallar'ı Tebai ve Tubba

062     31/Luqman   12-19             Luqman [25]

069     44/ed-Dûhan 37                  Yemen Krallar'ı Tebai ve Tubba[26]

074     18/el-Kehf     9-26                Ashâb-ı Kehf[27]

074     18/el-Kehf     60-82              Mûsâ ve Sâlih Kul[28]

074     19/el-Kehf     83-98             Zü'l-Qarneyn[29]

077     14/İbrâhim     35-41             Tewrat dışı[30]

02/el-Baqara 124-131         Tewrat dışı

03/Âl-i İmrân 96-97             Tewrat dışı

Ahmed/ Muhammed a.ın Dönem'i

(Bak: Nuzul Wasat'ı Taswir Âyetler'i)

MEKKÎ ve MEDENÎ WAHY'DE Hz.RASÛL

A.Rasûlullâh'ın Arap Oluş'u

Caetani Rasûlullâh'ın Araplığı'nı, Mekkeli ve Qureyş'ten oluşunu Kuşkulu bulmak ister. Onlarında Târihselliği'ni İtiraf ettikleri Qur'ân aleylerine Deliller'le Dolu'dur. Riwâyetler Dede'si Abdu'l-Muttalib'in Yesrib'de Dayıları'nın yanı'nda büyüyüp gelişmiş, Amca'sı Muttalib onu alıp Mekke'ye getirmiş ve onun kim olduğunu soranlara: "Kendisinin Köle'si olduğunu söyler. Yine Riwâyetler Rasûl'un Dayısı'nın da orada olduğundan bahsederler. Baba'sı Abdu'llâh, Zamanı'nın çoğunu bu Dayıları'nı Ziyâret etmekle geçiriyordu. Ziyâretleri'nin birinde Yesrib Yolu'nda Wefat etti. Yine Riwâyetler Anne Amine'nin daha Çocuk yaşta O'nu Yesrib'e Dayıları'nın ya da Babası'nın orada bulunan Dayıları'nı Ziyâret'e götürmüş ve kendisi bu Ziyaret'ten dönerken Yol'da ölmüştür.

Abdu'llâh ismi Araplar arasında az kullanılan bir İsim'di. Bu Adlandırma ile İlgili olarak deniliyorki: Araplar, Kişi'nin Asıl İsmi'ni gizlemek istediklerinde ya da Şahsiyet'i belli olmayan kimseler için bu İsm'i kullanırlardı. Medine'de, Vatanları'ndan ayrılıp Uzak düşen Yahudiler, Semawî Peygamberlikler'in özellikle bütün İnsan Tipleri'nden seçilmesinin kendi Düşünceleri'ni Dil'e getirmede bir Yol olduğunu sanmışlardır. Bu anlam'da en Zayıf Nokta olarak Peygamber'in Yakın ve Uzak Soy Kütüğü'nü görmüşlerdir. Onlar bu soy kütüğünün İslam'ın gelişinden sonra oluşturulduğunu ve İslâmî bazı Riwâyetler'e dayandığını, bu Riwâyetler'in de Farqlı, Çelişkili ve birbirinden ayrı Bilgiler verdiğini  Gözönü'nde bulundurarak Mesele'ye bu nokta'dan  girmeyi Emelleri'ne Uygun olur. Ama bunu Araplar'ın niçin Dilleri'ne dolamadığını açıklayamazlar. Bu Tartışma Qur'ân'a yansırdı. Bunu görmediklerinden Qur'ân'ın Referansı'nı unutuyorlar. Araştırmalarının Bilimselliği'ni sarsıyor.

42       07/el-A'raf                 157[31]

47       19/Meryem                97[32]

50       26/eş-Şuâra              193,195, 214[33]

66       42/eş-Şûra                23[34]

67       43/ez-Zuhruf                        44

56       12/Yûsuf                   2

58       06/el-En'âm              66[35]

74       16/en-Nahl               12-113, [36]41[37]

77       14/İbrâhim                 4[38]

01       02/el-Baqara            89-90,101,109,[39] 129,

03       03/Âl-i İmrân             164,20

04       33/el-Ahzâb              50[40]

08       47/el-Qıtal                 13

20       62/Cum'a                  2-6[41]

23       09/et-Tewbe              19,[42]128,

B.Rasûlullâh'ın Wahiy Öncesi Hayat'ı

1.Beşer Oluş'u

11       93/ed-Dûha              6-8

12       94/el-İnşirah             1-3

17       66/et-Tahrim             1

45       25/el-Furqân                        7-8,20

53       17/el-İsra                   90-94

54       10/Yûnus                  16

56       12/Yûsuf                   109

57       13/er-Ra'd                 38

59       06/el-En'âm              50, 124

65       41/el-Fussilet           6

70       33/el-Ahqaf               9

73       18/el-Kehf                 110

77       21/el-Enbiyâ             7-8,34

78       23/el-Mü'minûn 97-98

03       03/Âl-i İmrân             144

04       33/el-Ahzâb              52

06       04/en-Nisâ                163

2.Sosyal Durum'u ve Dini Hayat'ı

11       93/ed-Dûha              6-8

59       06/el-En'âm              161-163

66       42/eş-Şûra                52

74       16/en-Nahl               120-123

79       22/el-Hac                  78

01       02/el-Baqara             135

02       07/el-Enfâl                26,72

03       03/Âl-i İmrân             95

3.Risâlet'in Evrenselliği

56       10/Yûnus                  16

67       43/ez-Zuhruf                        44

79       22/el-Hac                  78

4.İbâdet Şekl'i

Namaz

47       19/Meryem                31

53       17/el-İsrâ                   107

76       14/İbrâhim                 37

79       22/el-Hac                  26

01       02/el-Baqara             43,125

02       08/el-Enfâl                35

Oruç

01       02/el-Baqara             183

Hac

79       22/el-Hac                  25-26

01       02/el-Baqara             124-129

03       03/Âl-i İmrân             95-97

Ewlatlık

04       33/el-Ahzâb              36-37,40

Ahlâq

02       68/el-Qalem              1-4

5.Ehl-i Kitap'la ilişki'si

45       25/el-Furqân                        4

57       13/er-Ra'd                 36

59       06/el-En'âm              20,114

74       16/en-Nahl               103

6.Wahiy Öncesi Bilgi'si

45       25/el-Furqân                        41

46       35/el-Fatır                  42-43

52       28/el-Qasas              86,48

54       10/Yûnus                  16

55       11/Hûd                      49

56       12/Yûsuf                   3,102

59       6/el-En'âm                123-124

60       37/es-Saffât              137-138

66       42/eş-Şûra                52

67       43/ez-Zuhruf                        31,32

77       21/el-Enbiyâ             5

78       23/el-Mü'minûn       69

89       29/el-Ankebût          38, 48

02       08/el-Enfâl                31

06       04/en-Nisâ                113

7.Ümmi Oluş'u

45       25/el-Furqân                        5

42       07/el-A'raf                 157-158

91       29/el-Ankebût          48

C.Rasûlullâh'ın Ahlâqî Üstünlükler'i

1.Büyük Ahlaq Sâhib'i Oluş'u

02       68/el-Qalem              1-7

39       20/TâHâ                    1-2

46       35/el-Fatır                  8

50       26/eş-Şuâra              3

56       10/Yûnus                  99

59       06/el-En'âm              124,35

73       18/el-Kehf                 6

03       03/Âl-i İmrân             159,

04       33/el-Ahzâb              53,10-11,2

11       59/el-Haşr                 10

23       09/et-Tewbe              32-33,61,128

2.Cesaret ve Kahramanlığı

03       03/Âl-i İmrân             153

04       33/el-Ahzâb              12-13,21

23       09/et-Tewbe              25-26

3.Wazifesi'ne Olan Bağlılık ve Samimiyet'i

01       96/el-Alaq                 15-19

02       68/el-Qalem              4, 10-16

06       111/el-Mesed           1-6

26       80/Abese                   1-10

34       104/el-Hümeze        1-9

42       07/el-A'raf                 188

53       17/el-İsrâ                   73-75

54       10/Yûnus                  15

55       11/Hûd                     12,112

59       06/el-En'âm              50

66       42/eş-Şurâ                52,15

67       43/ez-Zuhruf                        43

70       46/el-Ahqaf               8

78       23/el-Mü'minûn       73

79       22/el-Hac                  67,72

01       02/el-Baqara             144,44

02       08/el-Enfâl                67-68

03       03/Âl-i İmrân             31

04       33/el-Ahzâb              28-29,37,39,45-46

06       04/en-Nisâ                80

23       09/et-Tewbe              113,128

4.Kâfirler'in İftiralar'ı

02       68/el-Qalem              51-52

07       81/et-Tekwir              15-16

40       54/el-Qamer              2

41       38/Sad                       4

50       26/eş-Şuâra              221-226

54       10/Yûnus                  77,81-82

55       11/Hûd                      7

58       15/el-Hicr                  6-7

59       06/el-En'âm              93

60       37/es-Saffât              35-36

62       34/es-Sebe'              7-8,46-49

66       42/eş-Şurâ                34

70       46/eş-Ahqaf              8

74       16/en-Nahl               103,105

77       21/el-Enbiyâ             3,5

78       23/el-Mü'minûn       68-70

82       69/el-Haqqa              38-48

D.Rasûlullâh'ın Âile Hayat'ı

1.Çok Evliliği

04       33/el-Ahzâb              6,50-52,53,55

06       04/en-Nisâ                3

2.Ehl-i Beyt ve Sorumluluklar'ı

48       20/TaHa                    9-10

51       27/en-Neml               7

52       28/el-Qasas              29

55       11/Hûd                      73

04       33/el-Ahzâb              28-34

3.Zeyneb ile Evliliği

04       33/el-Ahzâb              36-40, 4-6

4.Rasûl ile İlişkiler'de Adab

04       33/el-Ahzâb              53-54,60-62,59,28-34

12       24/en-Nûr                 27-31, 58-60,

5.Tahrim Olay'ı

04       33/el-Ahzâb              28-34

17       66/et-Tahrim             1-5

6.İfk Olay'ı

12       24/en-Nûr                 11-19,23

7.Rasûlullâh'ın Çocuklar'ı

17        107/el-Kewser          1-3

8.Rasûlullâh'ın Mescid'i ve İşlev'i

01        02/el-Baqara            238

15        58/el-Mücadile         11,12-13

16        49/el-Hucurât           4-5

22        05/el-Mâide              106

9.Rasûlullâh'ın Wefat'ı

42       07/el-A'raf                 157-158

04       33/el-Ahzab              45-46

22       05/el-Mâide               3, 15-16

24       110/en-Nasr             1-3

E.Rasûlullâh'ın İsmet Sıfat'ı

24       53/en-Necm              1-4,5-18

26       80/Abese                   1-10

53       17/el-İsra                   73-75

55       11/Hûd                      12

02       08/el-Enfal                5-8,67-69

17       66/et-Tahrim             1-2

23       09/et-Tewbe              113-114,43-45

F.Rasûlullâh ve Mü'minler

1.Rasûl'ün Mü'minler'le Olan İlişki'si

42       07/el-A'raf                 157

63       39/ez-Zümer             17-18

04       33/el-Ahzâb              69-71

12       24/en-Nûr                 62-63, 47-52

15       58/el-Mücâdile         12-13

16       49/el-Hucurât           1-3,4-5

2.Rasûl'e İtaat

02       08/en-Enfâl              20-21, 24, 27-28

03       03/Âl-i İmrân             31-32, 132

05       60/el-Mümtehine     12

06       04/en-Nisâ                13-14, 69, 80-81, 64-65

23       09/et-Tewbe              71,117

G.Wahiy ve Rasûlullâh

1.Wahiy Kavram'ı ve Keyfiyet'i

07       81/et-Tekwir              15-29

22       05/el-Mâide               111

25       53/en-Necm              1-12

33       75/el-Qıyâmet           16-19

42       07/el-A'raf                 203

46       35/el-Fatır                  1

47       19/Meryem                11,64

48       20/TaHa                    114

50       26/eş-Şuâra             193-194,2,210-211,221-223

52       28/el-Qasas              7

54       10/Yûnus                  15

59       06/el-En'âm              121,112,19,93,50,19

66       42/eş-Şûra                24,51-52

70       46/el-Ahqaf               8

74       16/en-Nahl               68,102

01       02/el-Baqara             97

06       04/en-Nisâ                163

2.Rasûl'ün Sadece Wahy'i Yazdırması

07       81/et-Tekwir              15-26

22       05/el-Mâide               82-84

25       53/en-Necm              1-13

27       97/el-Qadir                1-5

40       28/el-Qasas              52,53

53       17/el-İsrâ                   107-109

57       13/er-Ra'd                 36-43

66       42/eş-Şûra                16

68       44/ed-Duhan                       1-6

70       46/el-Ahqaf               10,15

01       02/el-Baqara             185

03       03/Âl-i İmrân             199

06       04/en-Nisâ                162

3.Wahy'in Rasûl Üzerine Etki'si

11       94/ed-Dûha              1-8

Bibliyografya

-Cerrahoğlu, İsmail/ s.171-173,

-Çiçek, M.Halil/ 20.Asırda Kuran İlimleri Çalışmaları, 1996,İst,s. 91-100, 139-147, s.97-98,

-İbnu Haldun/ Mukaddime,

-Kırca, Celal/Qur'an'a Yönelişler,Tuğra Neş. S.197

-Şimşek,Said/ Günümüz Tefsir Proplemleri, Konya, s. 248-249:

-Şimşek.,Şaid/Qur'an Qıssalarına Giriş, İst.1993,  s.112 ,.249-255:1950'

[1]              İbnu Haldun/ Mukaddime: 'Araplar ne Kitap Ehli ne de ilim ehli'dirler. Bedevilik ve ümmilik onlara hakimdi. İnsan nefsinin arzu duyduğu kainatın yaratılış sebebi, yaratılığın başlangıcı, varlığı sırları gibi hususlarda bilgi sahibi olmayı arzu ettiklerinde önce Kitap Ehli olanlara sorar ve onlardan istifade ederlerdi. Bu Kitap Ehli olan Yahudilerle onların dinine tabi olan Hristiyanlardı. O gün Araplar arasında yaşayan Tevrat Ehli de hatti zatında onlar gibi bedevi idi. Tevrat'tan bildikleri Kitap Ehli'nden avamın bildikleri şeylerdi.'

[2]              Kırca, Celal/Qur'an'a Yönelişler,Tuğra Neş. S.197

[3]              Cerrahoğlu, İsmail/ s.171-173)

[4]              Şimşek,Said/ Günümüz Tefsir Proplemleri, Konya, s. 248-249: ' Günüüzde edebî türler arasında en gelişeni roman ve hikaye türleridir. Bilindiği gibi roman ve hikayelerde olayların gerçekliği aranmaz. Hatta gerçek bir olayı konu alsalar bile yazar olaylar arasındaki boşluğu doldurur ya da okuyucusuna vermek istediği mesaj doğrultusunda olaylara yön vermeye çalışır. Bu yolla ortaya konulan edebî türlerin toplumların yönlendirilip eğitilmelerinde, hayata bakış açılarında birtakım etkilerinin olduğu da inkar edilemez.

Çağımızın ilimler arasında çekidüzen verdiği ilim dallarından biri de tarihtir. Artık daha çok belgelere önem verilmekte ve belki de daha önce verilmeyen ve tarihe gerçekten ışık tutan  belgeler, sözgelimi kazılar ve bu kazılarda elde edilen bulgular değerlendirilmektedir. Tarih araştırmaları için bu tür belgelerin elde edilebilmesi de maddî imkân, teknoloji ve ciddi disiplin isteyen bir iştir. Batıda yapılan bu çalışmaları basamak yaparak bazı Müsteşrikler Qur'an'da geçen bazı kıssaların tarihî gerçeklerle bağdaşmadıklarını ileri sürmüşlerdir.

Roman ve hikâye gibi bazı edebî türlerin gerçeklere dayanmıyor olsalar bile toplumu etkilediklerini gören ve Müsteşriklerin saldırıları karşısında psikolojik yenilgiye uğramış bazı Müslüman araştırmacılar, Qur'an kıssalarının gerçek olaylara dayanma mecburiyetinin bulunmadığını; kıssaların hikmetlerinin insanların ibret almaları olduğunu ve onlardan ibret alınması için de gerçek olmalarının gerekmediğini savundular.'

[5]              Çiçek, M.Halil/ 20.Asırda Kuran İlimleri Çalışmaları, 1996,İst,s. 91-100

[6]              Bak:Şimşek.,Şaid/Qur'an Qıssalarına Giriş, İst.1993, s.

[7]              Şimşek,S/1993, s.112

[8]              Bak Psikoloji bölümünde kitabın tanıtımına

[9]              Şimşek,Said/Günümüz Tefsir Proplemleri,Konya,Esra yay. s.249-255:1950'lerde Mısır'lı araştırmacı Halefullah hazırladığı doktora tezinde kıssaların gerçek olmadığını savundu. O dönemde tezin lehinde ve aleyhinde çok şey yazıldı. Hatta bu tezi nedeniyle Üniversite hocalığından atıldı. Ancak onu takiben birçok Modernist bu görüşün savunucusu oldu.

Halefullah'ın iddiasına göre birçok ayette Müşriklerin Qur'an hakkındaki 'evvelkilerin masalları' nitelemelerine yer verildiği halde (6/el-En'am 25, 8/el-Enfal 24, 23/el-Mü'minun 83, 25/el-Furqan 5, 27/en-Neml 68, 46/el-Ahqaf 17, 68/el-Qalem 15, 83/el-Mutaffifin 13) hiçbir ayette bu iddiaları reddedilmiş değildir. 'Qur'an'da masal bulunduğunu söylemeyi sakıncalı bulmuyoruz. Bunu söylediğimiz zaman da Qur'an'ın herhangi bir nassına aykırı bir şey söylemiş olmuyoruz (s.178-180).'

O'na göre Qur'an, tarihi meselelerden bahsederken, indiği toplumun bu vakıalar hakkındaki malumatını malzeme olarak kullanmakta ve onları edebî bir uslup içerisine sokarak vermek istediği talimat ve öğütlere vesile kılmaktadır. Bu sebebledir ki Qur'an, naklettiği bu olayların vuku bulup bulmadığına, gerçekle uyuşup uyuşmadığına önem vermez. (s.254-255).

Oysa Qur'an Müşriklerin bu nitelemesini reddeder. O'nun kendisine desdek olarak naklettiği 25/Furqan 4-6 ayetlerine gelince. Ayetler sadece Qur'an'ın başkaları tarafından Muhammed'e yazdırıldığı iddiasını değil, evvelkilerin masalları iddialarını da reddetmektedir. Allah'ın 'göklerdeki ve yerdeki gizlilikleri bildiğine'dikkat çekilmesi, bunun açık bir delilidir. 16/en-Nahl 24-25, 68/el-Qalem 15-16 ayetlerinde Allah, Qur'an için evvelkilerin masalları iddiasında bulunanların cezalandırılacaklarını açıkça ifade eder. Bu iddiayı ileri sürenler şayet hak olan birşeyi söylüyorlarsa, bu söyledikleri niçin bir suç olarak değerlendiriliyor ve cezalandırılacakları ifade ediliyor?

Ayrıca hemen hemen bütün kıssalardan sonra bu kıssaların gayb haberlerinden olduğu; bu olaylar vuku bulduğunda Muhammed'in orada hazır bulunmadığı vurgulanıyor. 3/Ali İmran 44, 12/Yusuf 102.

Naklettiğimiz  bu ayetlerde acaba Peygamber'in bu olaylara şahit olmadığı niçin anlatılıyor? Eğer kıssalar gerçek hayattan alınmamış olsaydı bu hususun ifade edilmesine ne ihtiyaç vardı.

O'nun iddialarından biri de; Qur'an'ın gerçek hayattan alınmamış olan uydurmaları nakletmek zorunluluğunun bulunduğudur. Çünkü Muhammed'in peygamberliğinin ispatı bazen bu uydurma şeyleri nakletmeye dayalıydı. Yahudiler, müşrik Araplara, Muhammed'in peygamberliğinin gerçek olup olmadığını ortaya çıkarmaları için bir takım taktikler öğretiyorlardı. Bu cümleden olarak onlara bazı kıssaları öğretiyor ve eğer Muhammed bu anlattıklarımızı aynen anlatacak olursa, bilinki o peygamberdir, diyorlardı. Bu sebeble Qur'an, ister isteez Ehli Kitab'ın anlattıklarını aynen anlatmak mecburiyetinde kalıyordu (s.21-22).

Hem Qur'an'da ve hem de Kitabı Mukaddes'te zikredilen herhangi bir kıssayı karşılaştırdığımızda bu iddianın gerçek dışı olduğu ortaya çıkacaktır. Çünkü her kıssada az veya çok farklılıklar vardır.

Şayet ortak kıssaların tamamında tam bir tatabuk olmuş olsaydı, belki o zaman bu iddialar değer kazanır ve üzerinde durmaya değer bir iddia olurdu. Arada kimi benzerliklerin bulunması da elbette doğaldır. Çünkü asılları itibariyle ilahidirler. Qur'an onların tümden tahrip olduğunu söylemez.

Ayrıca Qur'an, sadece indiği dönemdeki insanlara ve Arap yarımadasında yaşayan Yahudi veya Hıristiyanlara hitap etmiyor ki onların Müşriklere anlattıklarını esas alsın. Şayet böyle birşey olsaydı Qur'an mutlaka bunu dile getirir ve Ehli Kitab'ın Müşriklere olayı öylece anlattığını belirtirdi.

18/el-Kehf 13 ayetinde 'onların başından geçenleri gerçek olarak anlatıyoruz' der. bi'l-haq sözü olayın gerçekten vukubulduğunun açık delilidir. 18/Kehf 18 ayetindeki ifade de hayali bir hikaye için kullanılamaz. Yine 22,91 ayetleri kıssanın gerçek oluşunda şüpheye yer bırakmaz.

Haddizatında ibret alınacak bir hususu anlatmak için hayali olaylar zikretmek, anlatılmak isteneni tam olarak canlandıracak gerçek bir olayı bilmeme durumunda sözkonusu olur. Allah hakkında böyle bir şey sözkonusu olamaz. Gerçek olaylar, mutedil ve gerçekçi bakış açısının elde edilmesi ve mutedil bir şahsiyetin oluşması için hayali olaylardan çok daha etkilidir. Qur'an'ın hedefi de inanan kimseye mutedil ve gerçekçi bir bakış açısı kazandırmaktır.

[10]             İskenderiye Üniversitesi Edebiyat Fakultesi Mısır ve Eski Doğu Tarihi Öğretim Üyesi.  4. Cilt. 440, 452, 360,212 sayfa.

1.Cilt Mukaddime ve 11 Fasıldan oluşur. Mukaddime' de Qur'an'ın en doğru tarih kaynağı olduğunu, Qur'an'da zikredilen tarihî vak'aların doğruluğundan hiç bir kuşkunun olmadığını, Qur'an'ın İncil ve Tevrat'taki gerçklerin yanında bir takım hususları da içerdiğini, bununla birlikte eski tarih kousundaki çalışmaların bu büyük kaynaktan mahrum kaldığını söyleyerek nedenini şöyle açıklar: Eski tarih alanı yakın bir zamana kadar neredeyse sadece Müşteşriklerin uğraştığı bir sahaydı. Onlar da amaçlarına uygun olmadığından Qur'an'a baş vurmamışlardır.

Ne sebeble olursa olsun eski tarih araştırmalarında Qur'an gibi sağlamlığı konusunda alimlerin görüş birliğinde oldukları bir kaynağa baş vurulmadığını bunun yanında doğulu, Batılı, Müslüman olan ve olmayan birçok kişinin, doğruluğu konusunda kuşku olan muharref Tevrat'ı temel kaynak göstermelerine olan üzüntüsünü belirterek, Qur'an'ı öven ve üstünlüğünü teslim eden bazı Müsteşriklerden de nakiller yapar. Daha sonra, Qur'an'ın bize İslam öncesi çağlara ait önemli ve doğru bilgiler sunduğunu; mesela Musa'nın kıssası yoluyla Fir'avun'un Mısır'ı ve İbrahim kıssasıyla eski Irak'la ilgili birçok bilgiyi vs.bize aktardığını söyler.

Qur'an'ın bu tarihi bilgileri vermekle birlikte bir tarih kitabı olmadığını, onun sadece bir hidayet ve irşad kitabı, insanların hayatlarına tatbik etmeleri için bir yasa ve adalet ölçüsü olduğunu, ibret ve öğüt almaları için tarihi vak'aları sunduğunu söyler.

5 cüzde planladığı çalışmasını şöyle sıralar:

1.Arap Memleketleri

2.Irak

3.Mısır

4.Suriye (Filistin)

5.Siretün-Nebi.

Qur'an'la ilgili olan 1.Fasıldaki konular: Peygamber döneminde tedvin, Ebubekr devrinde cemi, Osman'ın Mushafı, tarihi bir kaynak olarak Qur'an, Qur'an Kıssaları ve Tevrat, Qur'an Kıssalarıyla Tevrat rivayetleri arasında bir karşılaştırma.

2. Fasılda hadisi ele alır. Hadisin tarifini yaparak önemini vurgular ve mü'minlerin Peygamber'e itaat etmelerinin farz olduğunu söyleyerek bununla ilgili bir takım ayetler aktarır. Hadisin Qur'an'ı takyid, tebyin veya tahsis ettiğini söyleyerek bu anlama gelebilen bazı ayetlerle İbnu Hanbel, eş-Şafi'in bu konudaki görüşlerini aktarır. Peygamber döneminde hadisin, Qur'an'ın tedvin edildiği gibi tedvin edilmediğini ancak o devirde bazı hadis sahifelerinin yazıldığını gösteren delillerin bulunduğunu söyler. Sonra hadisi ilk cem edenlerin listesini verir. Hadisin tedvini konusunda Müslümanların ne kadar dikkatli davrandıklarını, hadislerin Peygamber'e kadar varan bir sened zinciri ile rivayet edildiklerini, İslam kültüründe Cerh ve Ta'dil gibi müstakil bir ilim ortaya çıktığını ve böyle bir tenkit metodunun sadece İslam kültürüne has olduğunu söyler. Sonuç olarak hadis kitapları ve şerhlerinin tarihten çok fıkhın kaynakları olduklarını; bununla birlikte İslam öncesi cahiliye haberlerinde tedvin için zengin temel kaynaklarının bulunduğunu; ne gariptir ki o dönemin tarihçilerinin bu değerli kaynaklardan habersiz kaldıklarını iddia eder.

3.Fasılda tefsir işlenir. Tefsirin ortaya çıkışını şöyle özetler: Qur'an'ın Arap diliyle indirilmesine rağmen, İbnu Kuteybe'nin dediği gibi Araplar Qur'an'ı anlamada aynı anlayış seviyesinde değillerdi. İbnu Haldun'un bütün Arapların Qur'an'ı anladıklarını iddia etmesi doğru değildir. Ömer'in ' ve ebben' kelimesini bilmediğini vs. Örnekler verir. Bununla birlikte sahabenin, Qur'an'ı en iyi anlayabilen insanlar olduklarını; ancak Arapça'nın konuştukları dil olmasına rağmen bu dili aynı seviyede bilmediklerinden, Peygamberle birlikte olup bu ayetlerin nuzul sebeblerine tanık olup olmamalarından, Arap geleneklerini bilmedeki farklılıklarından dolayı Qur'an'ı anlamada aynı seviyede olmadıklarını söyler. Böylece Qur'an'ı anlayıp düşünmek, kısa ve kapalı olanı açıklamak için Rasulullah'ın zamanından itibaren tefsirin ortaya çıktığını, ilk müfessirin Peygamber olduğunu ve onan sonra sahabesinin kendisini takip ettiğini söyler. Bundan sonra meşhur sahabe ve tabiin Müfessirlerinin isimlerini sayar; tabiin devrinde İsraili ve Nasrani kaynakların bol miktarda tefsire girdiğini belirterek nedenini 9 maddede yazar. Tefsirdeki bu İsrailiyata rağmen, eski Arap Tarihini tedvin etmede tarihçiye fayda verecek, Qur'an'da mücmel olanı şerh edecek vs. Değerli bir tarih serveti olduğunu söyler.

4.Fasılda İbrahim'i konu eder. İbrahim'in doğumu, vatanı ve yaşadığı çağ, hicreti, Hicaz'a seferi, Hicaz'a yerleşmesi, Zebih'in kıssası; bu kıssa ile ilgili Yahudi ve Hırıstiyanların görüşleri, İslam'ın bu konudaki görüşü.

Kabe'nin konu edildiği 5. Fasıl: Kabe'nin inşası, İbrahim ve İsmail'den sonra Kabe, Kabe'yi yıkma çabaları ve İslam'dan önce Kabe.

Ad kavminin ele alındığı 6.Fasıl: Hud ve kavminin yaşadığı çağ, Adlılar ve helak olan Araplar, Qur'an'da Ad kıssası, Ad kıssası ve muharref Tevrat ile irtibat kurma çabasını eleştirmesi. Ad kavminin yaşadığı bölge, Ad kavmi ile ilgili abartılı sözler ( Adlıların Hurma ağacı gibi uzun olduklarını, her bir Adlı'nın 12 zira olduğunu uzun oalnlarının 400-500 zira olduklarını..)

7.Fasılda Semud kavmi ela alınır: Semud milletinin soyu, eski yazmalarda Semud kavmi, Qur'an'da Semud kavmi, Salih kavminin yaşadığı çağ. Semud kavmine ait yazı ve resimler, Semudluların sosyolojik yapısı.

8. Fasıl Medyenliler: Qur'an'da Medyen kıssası, Medyenlilerin yaşadıkları bölge ve asır, Medyenliler ve İsrailoğlulları.

9.Fasılda Seylu'l-Arim yani Sebe kavmi incelenir: Qur'an'da Sebe kıssası, Arap rivayetlerinde Sebe kıssası, Arap ülkelerindeki barajlar, Me'rib barajı, bu barajın nitelikleri ve yıkılışı, Seylu'l-Arim ve Yemenlilerin göçü.

10. Fasılda Ashabu'l-Uhdud kıssası işlenir. Kıssanın Arap, Hırıstiyan ve Yunan kaynaklarında nasıl geçtiği konuları ile Habeş İhtilali ve Uhdud kıssasıyla ilişkisi incelenir.

11.Fasıl Ashabı Fil: Yemen'de Habeş nufusunun yerleşmesi, Kullays'ın inşası, Arap rivayetlerinde fil saldırısı, Ebrehe'nin Mekke'ye saldırısındaki ekonomik ve siyasi sebebler, Arapların Ebrehe saldırısına karşı koyuşları ve saldırının sonuçları.

2.Cilt Qur'an'da Mısır tarihini konu edinir. Bir taktimle 3 bölümden oluşur.

Hazırlık çalışmalarını içeren 1. Bölümde Peygamberlik ve Peygamberler adlı bir fasıl yer alır. Bu fasılda Nebi ve nübüvvet, nebi ve rasul arasındaki fark, kadının peygamberliği, rasullerin görevleri, Rasullerin davetindeki hedef birliği incelenir.

2.Bölüm Yusuf'un siretini inceler. 2 bölüm 3 fasıldır. Vezir olmadan önce Yusuf'u ele alan 1.Fasılda Yusuf'un Kenan'da kardeşleri ile olan beraberliği, Kralın karısı Züleyha ile olan olayı ve hapse girişi anlatılır.

Mısır Azizi Yusuf başlığını taşıyan 2. Fasıl: Yusuf Mısır'da, Yusuf ve kardeşleri, İsrailoğullarının Cuşen toprağına yerleşmeleri, Yusuf'un Çağı.

2.babın 3. Faslında ise Yusuf kıssasının Qur'an ayetleri ile Tevrat rivayetlerinde nasıl anlatıldığı incelenir.

3.Bölüm:Musa'nın Sireti. 5 babdan oluşur: Dünyaya gelişinden Peygamber oluşuna kadar Musa'nın siretini işleyen 1.Babda 3 Fasıl vardır. 1. Fasılda esaretten önce İsrailoğulları'nın Mısır'daki hayatları ve Mısırlılar tarafından zulme uğramaları ile bunun sebeb ve sonuçları incelenir.

'Doğumundan Peygamberliğine kadar Musa' başlığını taşıyan 2.Fasılda Musa'nın Firavun'un sarayı ile Medyen'de geçirdiği yaşamı ele alınmaktadır. Rasul ve Nebi Musa başlığını taşıyan 3. Fasılda Musa'nın Peygamber oluşu, Fir'avun'la Musa arasındaki mücadele ve Firavun'un ilahlık iddiası konuları işlenir. İsrailoğullarının Mısır'dan çıkışını konu edinen 2. Babda 3 fasıl vardır. 1. Fasıl'da İsrailoğullarının Mısır'dan çıkış nedenleri, çıış tarihi, çıkış yeri ve başlangıcı işlenir.

2. Fasılda denizin yarılarak Musa'nın ümmetine yol verilmesi mucizesi ele alınarak, denizin yrılma yeri, tarihi, denizin Firavun ve askerleri üstüne kapanma mucizesi, boğulma anında Firavun'un iman edişi konuları işlenir.

3. Faslda Musa'nın Firavun'un kim olduğu konusundaki görüşler ve Mısır kaynaklarının İsrailoğulları kıssasından bahsetmemelerinin nedenleri incelenir.

Denizin yarılmasından Musa'nın vefatına kadarki olayları içeren Musa ve İsrailoğulları başlığını taşıyan 3. Babda 2 fasıl vardır.

1.Fasılda İsrailoğulları Sina'da başlığı altında; İsrailoğullarının ilk irtidat olayı ve putlara tapmaya kalkışmaları, su ve yiyecekten dolayı isyan etmeleri, İsrailoğulları ile Amalika olayı, Sina'da irtidat ve buzağına tapma ve İsrailoğuları'nın açık bir şekilde Allah'ı görmek istemeleri işlenir.

2.Fasıl İsrailoğulları Çölde başlığını taşır. İsrailoğullarında vatan düşüncesinin ortaya çıkışı, Kenan diyarına girme korkusu, Musa'ya karşı tekrar isyanın çıkması ve İsrailoğulları ve Kenan Sınırında konuları yer alır.

4. Bab Musa'nın Siretinde Bir Takım Sorunlar başlığını taşır. 4 Fasıl vardır. 1. Fasılda Musa'nın İsrailli mi yoksa Mısırlı mı olduğu, ikinci Fasılda Musa'nın gerçekte tarihte var olup olmadığı ve 3. Fasılda Musa'nın ölüm şekli tartışılır. 4. Fasılda Musa'nın Müslümanlar nezdindeki konumu ile Yahudi tarihindeki konumu incelenir.

2.cildin 5. Babında Musa'nın kıssası, Qur'an ayetleri ile Tevrat rivayetlerinin mukayeseli ve tenkidci bir yaklaşımla ele alınır.

4.ilt Qur'an'da Şam yöresini işler. Kısa bir giriş ve 2. Ciltte başlayan bölümlerin bir silsilesi olarak 4. Bölümle başlayan 3 ana bölümden başlar.

Davud ve Süleyman'ı konu edinen 4. Bölümde 2 Bab vardır. Davud'un Sireti başlığını taşıyan 1. Babda 4 fasıl vardır. 1. Fasılda Musa ile Davud dönemleri arasındaki sürede İsrailoğulları'nın konu edinerek, İsrailoğulları'nın Kenan'a girmeleri, hakimler asrı, Talut krallığının kuruluşu, Talut'un savaşları ve Davud'un ortaya çıkışını inceler. 2. Fasılda Davud'un mucizeleri, iki hasım kıssası anlatılır. İsrail Kralı Davud başlığıı taşıyan 3.Fasıl: Kral olmadan önce Davud, Davud'un Yahudilere Kral seçilmesi, Davud ve İsrail birliği, Davud ve Filistinliler, Davud'un devleti ve genişlik çerçevesi, taht varisi ve ailevi ihtilaflar, genel sayım ve sonuçları, Davud'un vefatı. 4. Fasılda Qur'an ayetleri ile Tevrat rivayetlerinin Davud ile ilgili söyledikleri incelenir.

2.Bab Süleyman'ın siretini inceler. 4 Fasıldır. 1. Fasılda Süleyman'ın Davud'a varis oluşu, Süleyman'ın verdiği bir takım hükümler ve mu'cizeler anlatılır. 2. Fasılda Mescidi Aksa'nın inşası, 3.Fasılda Süleyman ve Sebe kraliçesi işlenir. 4. Fasılda İsrailoğulları Kralı Süleyman başlığını taşır: Dahili siyaset, harici siyaset, askeri düzenlemeler, ticari etkinlikler, temizlik faaliyetleri, sanayi faaliyetleri, Süleyman Krallığı ve genişlik çerçevesi, Süleymanı'n başkenti Kudus ve Süleymanı'n inşa ettiği yapılar.

Eyyub'dan Yahya'ya kadar olan Peygamberleri 5 bölümde işler. 3 fasıl vardır. 1. Fasıl Eyyub'un kıssası ve yolculuğunu ele alır. 2. Fasılda İlyas ve el-Yesa, 2. Fasılda ise Zekeriyya ile Yahya ele alınır.

6. Bölüm İsa'yı ele alır. 4 fasıldır. 1. Fasılda İsa'nın annesi Meryem, 2. Fasılda İsa'nın doğumu, 3. Fasılda İsa'nın Peygamberliği ve mucizeleri, 4. Fasılda İsa'ya atfedilen ilahlık ve çarmıha geriliş iddiaları incelenir.

4. Cilt Qur'an'da Irak Tarihini ele alır. 3. Babdan oluşur. Nuh'un Sireti başlığını taşıyan 1.Babda 3 Fasıl vardır. 1. Fasılda Nuh, Nuh kavminin tanrıları, daveti ve oğlunun meselesi, 2. Fasılda Sümer ve Babil tufanları ile Tevrat'ın rivayetine göre Yahudi tufanı, 3. Fasılda Qur'an'a göre tufan hadisesi incelenir.

2.Babda İbrahim'in Irak'daki sireti işlenir. 4 Fasıl vardır. 1. Fasılda İbrahim kavminin tanrıları; 2. Fasılda İbrahim'in yıldızlara ve putlara ibadet etme düşüncesine karşı tavrı, 3. Fasılda İbrahim ile kral arasında geçen tartışma, 4. Fasılda ölüm ve hayat sırrı ele alınır. 3. Babda Yunus'un kıssası ele alınır. (Çiçek,M.Halil,1996,s.139-147)

[11]            240 sahife. İki bölüm. 1. Bölüm Peygamberimizden önceki Peygamberler ve diğer şahısların kıssalarına dair. Önce Qur'an kıssalarının unsurlarını, bütün Peygamberlere gelen vahyin muhtevasının bir olduğunu, Qur'an kıssalarının hedeflerini ve Qur'an kıssa ve hedeflerinden numuneler sunar. Sonra şu kıssalara yer verir: Adem, İki oğlu, İdris, Nuh, Hud, Salih, İbrahim, Lut, Yusuf, Şuayb, Musa, Benu İsrail, Hıdır ve Musa, Ashabu's-Sebt, Talut ve Calut, Davud, Süleyman, Süleyman ve Belkıs, Eyyub, Yunus, Zekeriyya, Yahya, İsa, Uzeyr, Askabu'l-Kehf, Zi'l-Karneyn, Ashabu'l-Karye, Harut ve Marut, Lukman, Sebe ve Seylu'l-Arim, Ashabu'l-Cenneteyn, Ashabu'l-Cenne, Ashabu'l-Uhdud ve Ashabu'l-Fil. Bu kıssaları genelde Qur'an'ın çizgisinde sade bir uslupla anlatır. Diğer kaynaklardanda yararlanır.

2.Bölümü kıssa görünümü taşıyan Siyeri Nebi'nin olaylarına ayırır: Vahyin başlangıcı, İslam'a çağrının açıkça yapılması, müşriklerin bu çağrıya karşı tutumları, İsra ve Mi'rac, Akabe bey'atı, Mekke'den Medine'ye Hicret, Büyük Bedir Savaşı, Ka'b ibnu el-Eşref ve Gatafan savaşı, Uhud Savaşı, Benu Kaynuka yahudileri, ifk olayı, Hendek savaşı, Benu Kurayze Savaşı, Hudeybiye antlaşması, Mute Savaşı, Mekke Fethi, Huneyn Savaşı, Tebuk Savaşı, bu savaştan geri kalan üç kişinin kıssası, Dirar Mescidi, Heyetler Yılı, Veda Haccı, Ümeyye ibnu Halef, Adi ibnu Rabi', el-Ahnes ibnu Şurayk, el-Geranik, el-Velid ibnu el-Mugıre, Sa'lebe ibnu Hatıb, Tu'me ibnu Übeyrik, İbnu Ummi Mektum, Yahudi olan Lebid ibnu el-A'sam, Hamza ibnu Abdulmuttalib, Ümmetin Firavun'u Ebu Cehil, maddi mucizeler peşinde olan Mekke ileri gelenleri, Muhacir ve Ensar cinlerinin imanı, kıble ve ezan kıssaları.

Ayrıca kitabın sounda Qur'an'ın nuzulunu, Mekki ve Medeni Qur'an'ı, Qur'an'ın cemi' ve hıfzını, nuzul sebeblerini bilmenin faydalarını, Qur'an'da soru sorma olayını, iman ve İslam konularını işler. Böylece konusu dışına çıkar.

Kitap konularını sade ve özet bir uslupla işler. Qur'an'ın dışından getirdiği malumata kaynak göstermemesi esere olan güveni zayıflatır.

2.Bölümdeki siyer olaylarının Qur'an kıssaları içinde incelenmesi Qur'an'ın kıssa ifadesi muhtevasına uygun düşmez. Zira Qur'an, Kıssanın türevlerini kendisinin nazil olduğu asırdan önceki asırlarda yaşanan olaylar için kullanır 11/Hud 120, 12/Yusuf 3, 18/el-Kehf 13 de. Qur'an'ın nuzulundan sonra yaşanan ve nuzul sırasında yaşanan olayların kendilerine göre tarihi kıssa sayılabilen bizler için Peygamber zamanında yaşanan olaylar kıssa olarak algılanabilir. Alimlein çoğu bunları kıssa olarak incelemez.( Çiçek,M.Halil, 1996,s.97-98)

[12]            Ahkaf-Arap Yarımadasının güneydoğusunda yer alan kesim- ile ilgili şeyler. "Ad"ın evleri, oradaki uygarlık, şehirler, köyler, ekinler, kaynak, sular, askeri güç, dağ eteklerindeki gözetleme evleri, su depoları, fiziksel olarak sahip oldukları güç vs. Hud'un  onlara Peygamber olarak gönderilişi, onların karanlıkta esen soğuk ve gürültülü bir rüzgar ile yıkılışı.

[13]            Qur'an'ın Hicr diye adlandırdığı Semud'un evleriyle ilgili şeyler. Onlardaşi uygarlık, bahçeler, hurmalıklar, ekinler, sular, dağlarda yontulmuş evler, ovalardaki saraylar... Salih'in onlara Elçi olarak gönderilişi, onlara dişi devenin mucize olarak verilişi, sonra devenin boğazlanması ve onların bir sarsıntı ile yok edilişi

[14]            İbrahim ile birlikte göç etmesi, toplumu ve çirkin ahlakları, Allah'ın onların ülkelerini yerin dibine geçirişi ve onların izlerinin ayakta kaldığına dair işaretler.

[15]            İbrahim'in Mekke ile ilişkisi, zürriyetinin bir kısmının onun haremine yerleştirilmesi, oğlu İsmail ile birlikte Kabe'yi bina edişi, üzerinde apaçık işaret bulunan namazgahı.

İbrahim ve kavminin kıssaları. Kavmi ve krallarıyla ilişkisi. Filistin'e göç etmesi, rüyası, onu uygulamaya çalışması, oğlunu ve zürriyetini feda etmesi vs.

[16]            Mısır'daki kıtlık yılları, Yakub ailesinin Mısır'a göçü.

[17]            Medyen Arap Yarımadasının Kuzeybatısında yer alan bir ülke. Ora ahalisinin elde ttiği servet, güç, ticari hareket, alış-veriş, satma-satın alma gibi şeyler. Şuaybın onlara Elçi olarak gönderilişi ve yok oluşları.

[18]            Firavun'un İsrailoğullarına zulmü, Musa'nın yetişmesi, çağrısı, mucizeleri; Fir'avn'un onlara karşı tavrı, büyü tartışması, yarışması, Firavun'un izlediği yol. İsrailoğullarının Mısır'dan çıkışı, bıkkınlıkları, çölde dolaşmaları, Musa'nın Rabbine niyazı,

[19]            Davud ve Süleyman'ın savaşları, dıştan İsrailoğullarına yöneltilen saldırlar ve yeryüzüne dağılışları.

[20]            Qur'an'ın bu ayetleri Risalet öncesi dönemde Yemen, Hadramut, Medayin ve Hicaz'ın çeşitli bölgelerinde kurulan uygarlık, medeniyet va bayındırlıklara ışık tutan önemli bir kaynaktır. Ayrıca bu uygarlıklarla ilgili haberler nesilden nesile aktarılmak suretiyle Rasulullah'ın dönemime kadar gelmişti. Bugüne kadar ayakta kalabilmiş kalıntılar da bize kaynak teşkil etmektedir.

[21]            27/en-Neml 16-44 deki dönemden sonra Sebe' ülkesinin imarı ve uygarlığı, orada yer alan pek çok şehir ve kasabaların durumu, onların zincirleme olarak Hicaz'a kadar uzayıp gitmesi, oradan bulunan sular, bahçeler, bollık ve mimetler, Aram Seli ve memleketinin gerilemeye başlaması, ora sakinlerinin göç etmeye başlaması ve onların kötü biçimde parçalanıp dağılması anlatılır.

[22]            Eyyub'un başına gelen musibet ve şifaya kavuşması

[23]            Kavminin inkarına karşı öfkelenişi, gemiye binişi, oradan atılışı, balığın onu yutuşu, ikinci defa onu dışarı atışı, bundan sonra kavminin O'na iman edişi

[24]            Yahya'nın mucizevi bir mucizevi bir biçimde doğuşu, İsa'nın bir mucize eseri olarak doğuşu, İsa'nın İsrailoğullarına Elçi olarak gönderilişi, Havarilerin iman edişi, gökten sofranın indirilişi

[25]            Hikmeti, oğluna öğütleri

[26]            Yemen'de hüküm sürdükleri bilinen Yemen Kralları /Tebai) ve maruf olan Tubba halkı

[27]            Uzun seneler boyunca uyumaları, uyanmaları, ölümleri, sayıları, köpeklerş vs.

[28]            Bu adamın dış görüntüleri itibariyle hakka ve gerçeğe, mantığa aykırı düştükleri için Musa tarafından tepkiyle karşılanan eylemleri. Bundan sonra adamın eylemlerini Musa'ya açıklaması

[29]            Doğuların ve batıların Hakimi oluşu, Ye'cuc ve Me'cuc engelini (barajını) bina edişi

[30]            Tevrat'ta zikredilen, peygamberlerle ilişkisi olanların içinde Qur'an'daki kıssalarla az-çok, anahatlarıyla-detaylarına kadar bağdaşan yerler olduğu gibi, Tevrat'taki bilgilerle bağdaşmayan hatta Tevrat'ta sözü edilmeyen yerler de vatdır. İbrahim kıssalarının çoğu, Salih kul kıssası gibi

[31]            Bu ve 3/Ali İmran 20, 62/el-Cuma 2 ayetleri ondan "Ümmi" olarak sözeder. Peygamber'in "Ümmilik" vasfı da zaman zaman tekrar edilir. Bu vasıf Qur'an'da Ehli Kitap olmayan ya da Arap olan anlamında kullanılır. Çünkü Araplar Ehli Kitap' dan değildiler.  Ehli Kitap Peygamber'in özelliklerini biliyorlardı.

[32]            14/İbrahim 4 her Peygamber'in kavminin dile ile  gönderildiğini söyler. 19/Meryem, 12/Yusuf, 26/eş-Şuara surelerinde ise Qur'an'ın Arapça oluşu vurgulanır. Allah Qur'an'ı Peygamber'inin dili ile kolaylaştırmış, ilk etapta onunla muhatap olan Arapların onu anlamasını sağladığını kaydedilmektedir. Böylece Peygamber'in Araplığı, Mekke araplarından bir fert olduğu, özellikle bu Arapların da Kureyş boyundan olduğu ortaya çıkmaktadır.

[33]            214.ayet Peygamber'in Mekke'de bir aşireti olduğunu ve bu yakın ilişkilerde bulunduğu topluluğun diğer Kureyş boylarıyla olan akrabalık bağlarının daha özel anlam taşıyan bir topluluk olduğunu kesin bir şekilde göstermektedir. Qur'an'ın boyları olan akrabalık bağlarından daha özel anlam taşıyan bir topluluk olduğu kesin bir şekilde göstermektedir. Qur'an'ın nassları ve siyerin haberleri bunlara eklendiğinde Peygamber'le ilişkisi bulunan bu boyun, Mekke'de saygın bir yeri ve hatırı sayılır bir üstünlüğü bulunduğu görülmektedir. Bu nedenle Kureyşli Müslümanların çoğu, Peygamber'e uyduklarından dolayı Kureyşli akrabaları tarafından gördükleri işkence eziyetler yüzünden ve kendilerine yardım edecek ve koruyacak kimseleri bulunmadığından dolayı Mekke'den Habeşistan'a hicret etmek zorunda kalmışlardır. 16/en-Nahl 41 buna işaret eder.

[34]            42/eş-Şura 23 deki "Akrabalık sevgisi" de bu bağlamda anlaşılabilir. Ayet, Peygamber'i Kureyş boylarına şöyle demeye çağırıyor: Kendisiyle onlar arasındaki akrabalık bağları çok yakın olan ve sağlam bağlardır ki onları dine davet ederken herhangi bir kuşku ya da şaibeye yer vermeyecek niteliktedir. Bu yakın akrabanın yakın dostunu iyiliğe ortak maslahata ve karşılıklı sevgiye fayanan ücretsiz çağrısı kabilinden olmaktadır.

İbnu Abbas bu rivayetin  başında şunları kaydeder: "Kureyş'in boyları arasında Peygamber'le akrabalık ilişkisi bulunmayan bir tek boy yoktur." Bak: 26/eş-Şuara 214.

[35]            Mekke'de inen bu ve 43/ez-Zuhruf 44 ayetinde kullanılan kavm sözcüğü de Peygamber'in Arap olduğunu gösterir.

[36]            Bu ve 3/Ali İmran 164, 9/et-Tevbe 128 de Rasul'un onların içlerinden biri oluşundan bahsedilir.  Müfessirlerin çoğuna göre burada Kent'ten amaç Mekke'dir. Ayetin de bu kentin kıtlık ve açlık felaketine uğradığı bir zamanda indiği, bunun da Allah'ın azabına bir delil olduğunu söylemektedirler. Çünkü Mekke halkı, kendilerinden olan ve kendilerine gönderilen Rasulu yalanlamışlardı.

Qur'an'da Araplara, özellikle Mekke halkına hitap edilirken çok yerde "Kendilerinden", "Sizden", "Onlardan" kavramları kullanılmış ve yer yer tekrar edilmiştir. Bu da bir yandan Peygamber'in Mekke kökenli olduğunu vurgularken öbür yandan onun genel olarak Araplarla bir bağının bulunduğunu ifade etmektedir.

[37]            Bununla beraber Peygamber ve O'nun yanında bulunan Kureyşli Müslümanlardan bir kısmı hicret etmemiş ve Peygamber çağrısını, daha açık bir şekilde sürdürerek zorlu mücadelesini ve Qur'an'ın diliyle ortaya koyduğu eleştirilerini devam ettirmiştir. Burada güzel ahlakıyla ve hiç bir şeyden çekinmeden davasını ortaya koymada Allah'ın yardım ettiğini kanul etmekle beraber, Kureyş'in liderleri tarafından tezgahlanan tuzaklara, komplolara ve saldırılara karşı konumunu korumasında bu akrabalığın da büyük etkisi vardır. Kureyşli müslümanlardan bir kısmının hicret edenler arasında yer almayışında da Kureyş'le bu yakın akrabalık ilişkisinin küçümsenemeyecek bir etkisi vardı.

[38]            Her Peygamber kavminin diliyle gönderilmiştir. Böylece her kavmin Peygamberinin o kavimden olduğu anlaşılır.

[39]            Bu ayetler Medine  yahudilerin Rasule içlerinden biri olmadığı için inanmadıklarını belgeler. 89. ayetin temas ettiği ve ravilerce de zikredilen mesele şudur: Yahudiler Peygamberlikten önce, Araplardan bir Peygamber'in gönderileceğini, bu Peygamber'in niteliklerini bildiklerini, onunla birlikte hareket ederek Arapları altedeceklerini, söyleyerek onlara karşı büyükleniyorlardı. 7/el-A'raf 157 de bu olguyu kuvvetlendirir.

[40]            Bu ayet Peygamber'in Mekke'de amcaları, teyzeleri, dayıları ve halaları bulunduğunu ve onun, onların Yesrib'e hicret etmiş Müslümanlar arasında yeralan kızlarından bazıları ile evlendiğini açıkça göstermektedir. Kesin bir şekilde elde ettiğimiz bilgilerden anlaşıldığına göre Peygamber'in hanımları arasında, yakın ailesini oluşturan Haşimi'lerden kimse yoktu. Aynı şekilde kızı ve teyze kızı diye bilinen bir kimse de yoktur. Kureyş'ten ve kendisiyle birlikte hicret etmiş olan hanımları ise Aişe, Hafsa, Sevde binti Zem'a, Ebu Umeyye ibnu Muğıre'nin kızı Hind Ümmü Seleme, Ebu Sufyan'ın kızı Ramle Ümmü Habibe yer alır. Hanımları içinde kendisine en yakınolanı Ümmü Habibe'dir. Zira her ikisinin de atası Abdu Menaf'tır. Bu onun 3. dedesidir. Son 4 ü ile akrabalığı ise daha uzak atalarda birleşir. Teym boyundan olan Aişe ile Mürre'de, Adıy boyundan olan Hafsa ile Ka'b'de, Beni Amir'den olan Sevde ile Lüey'de Beni Mahzum'dan olan Ümmü Seleme ile Kilab'da birleşir. İşte bunlar teyzelerinin kızlarıdır ki gerçekten uzak akrabaları sayılır. Ümmü Habibe ise uzak olmayan amcasının kızlarındandır. Son zamanlarda aldığı hanımlardan bazılarının bu tür uzak akrabalarından olması ihtimali vardır. Zira Kureyş'in boyları arasında akrabalık yoluyla bağlar oluşturmak revaçta olan bir gelenekti.

Böylece Qur'an'ın ayetleri ile, Peygamber'in onlarla amca-dayı, hala-teyze gibi akrabalık ilişkileri bulunduğu ortaya kondu.

[41]            Burada 62/el-Cuma suresinde ayet ve ondan  sonraki ayetler üzerinde  durup bu ayetin ve davamının ilham ettiği kapsama ve manaya işaret edelim. Burada söz konusu olan Yahudilerin konumu ile bugün bazı asılsız kuşkuları yaymaya çalışan oryantalistlerin tutumları arasındaki benzerlik enteresandır.

Bu ayetler güçlü bir şekilde gösteriyor ki, Yahudiler Peygamber'in Peygamberliğini, ümmi Araplardan olduğu için inkar etmişlerdir. Çünkü bu onların inançlarına aykırı bir şeydi. Zira onlar tüm Peygamberlerin İsrailoğullarından geleceğine inanıyorlardı. Ayetler bir yandan Allah'ın Araplar arasında bir Rasul göndererek onlara kitabı çğretmeyi ve doğru yolu göstermeyi amaçladığını açıklamış ve Araplardan başka ulusların rehberi olduğunu ifade etmiş, diğer yandan Yahudilerin nübüvveti insanlar arasında yalnız kendilerine özgü sayma anlayışını reddederek Allah'ın lutuf sahibi olduğunu ve istediği kimseye lutufta bulunabileceğini hatırlatmış, üçüncü olarak da onların Allah'ın ayetlerini yalanlamalarına karşılık Tevrat'la olan çelişkilerini, onların Tevrat'ın hükümlerine bile riayet etmediklerini açık bir biçimde ortaya koymuştur.

[42]            Peygamberin amcası Abbas hacıları sulama görevini yapıyordu. Abbas'ın üstlendiği bu görev, Kureyş eşrafının ileri gelenlerin ya da saygınlığı bulunan kimselerin temsilcileri tarafından yerine getirilen büyük görevlerden biriydi. Başka bir ifadeyle böyle bir görevi üstlenmek, Mekke'nin soylularından oluşan iktidara üye olmakla eş anlamlıydı. Bu Qur'ani delillerden de anlaşılıyor. Peygamber'in bağlı bulunduğu boy, Mekke'de şeref ve makam yönünden özel bir konuma sahipti.

Rivayetlere göre Beni Haşim'in lideri Ebu Talib'tir. O her zaman Peygamber'in yanında yer almış ve ona yardım etmiştir. Beni Haşim ve Beni Abdulmuttalib'in de çoğunluğu inanmamış olmalarına rağmen, onun yanında yeralmış onu korumuşlardır. Kureyş'in liderleri işte bu yüzden Peygamber'e yaklaşamıyorlardı. İbnu Hişam, İbnu İshak'a dayanarak derki: Rasulullah'ın uğradığı musıbetler, Hatice ve Ebu Talib'in ölümünden sonra ortaya çıktı. Kureyşliler Ebu Talib yaşarken yapamadıklarını, düşünemedikleri bütün haksızlık ve işkenceleri öldükten sonra yapmaya başladılar."

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ

096_1.jpg

Ulûm el-Hikme Okulu

uho1.jpg
Copyright 2011 04- Qıssaların Wasatı - Ulum el-Hikme Okulu. Karanlık içinde yakılan sönmeyen ışığın aydınlığında, Taqwa üzere imar edilen Umran’ı hedeflemektedir.
http://www.eskortkizlarankara.com/
Joomla Templates by Wordpress themes free